UX คืออะไรและอะไรคือ UX ที่ดีที่สุด

ผมมีสองคำถามแต่มีหลายคำตอบอยู่ในคำถามนั้น คำว่า UX คืออะไร หรือ “User Experience” คืออะไรคงไม่ต้องอธิบายให้ยืดยาว เพราะว่าทุกๆ คนแถวๆ นี้คงรู้จักกันเป็นอย่างดีอยู่แล้ว แต่ผมจะขอเพิ่มเติมเข้าไปอีกสักอย่างคือ “ประสบการณ์การใช้งานของผู้ใช้” ที่เรากำลังจะกล่าวถึงนี้ ไม่ได้เฉพาะเจาะจงแค่เรื่อง เว็บไซท์หรือว่า แอปพลิเคชั่นเท่านั้น เราควรคำนึงถึงทุกเรื่องราว ทุกอย่างตั้งแต่สากกระเบือยันเรือรบที่เราได้สัมผัสกับมันทุกวัน อยากให้คิดเสียว่ามันคือ “ประสบการณ์ชีวิต” ที่ผ่านพ้นไปในแต่ละวันก็ว่าได้ เพราะว่าสุดท้ายแล้วมันเกี่ยวข้องกันจนแยกออกได้ยาก

มีแฟนคบกันได้แปดเดือนแล้วเลิกกัน ฝ่ายหญิงบอกเลิกเพราะอยู่กับฝ่ายชายแล้วรู้สึกไม่ดี นั่นก็คืออาการ “Bad UX” สาเหตุอาจจะมาจากลีลาบนเตียงไม่เร้าใจหรือไปไหนมาไหนไม่ช่วยถือของ ทำให้ผู้หญิงหรือ User เปลี่ยนไปหาของใหม่

บางครั้งเวลาเราหยิบจับสิ่งของเครื่องใช้ไม่ว่าอะรก็ตาม เราโคตรจะหงุดหงิดกับความไม่พอดีของมัน ไม่เข้ากันของมือ นั่นคืออาการ “Bad UX” มันเกิดกับเราทุกวัน

แทนที่เราจะบ่นกับมันอย่างเดียว ถึงเวลาแล้วที่เราต้องทำความเข้าใจมันเสียที แล้วหาทางแก้ไขมันซะจะได้เลิกบ่น

วกกลับมาถึงเรื่องที่ใกล้ตัวพวกเราบ้าง หลายครั้งที่เรา “รู้สึกว่า” App หน้าตามันใช้ยาก Web หน้าตามันห่วย Platform มันกากส์ ทั้งหมดทั้งมวลนั้นเกิดจาก “ความรู้สึก” ของเราเองทั้งนั้นซึ่งไม่ได้เกี่ยวกับโรคฟันผุอะไรเลย ทั้งๆ ที่เรายังไม่ได้ลองใช้งานมันเลยด้วยซ้ำ ส่วนใหญ่ที่เราบอกว่า “มันไม่ดี” นั้นเกิดมาจากการที่เรามองเห็นครั้งแรกเท่านั้น ซึ่งนั่นก็การได้เห็น “UI” ไม่ได้ลอง “UX” แต่ของบางอย่างทั้ง UI และ UX แม่งก็ห่วยพอกัน ของบางชิ้นหน้าตาดูพะอืดพะอมมากแต่ใช้งานได้ดีฉิบหอย คนติดงอมแงมและบางครั้งกลุ่มคนที่ใช้มันดันไม่ใช่เรา ทำให้ตัวเราเองไม่เข้าใจว่ามันดียังไง จึงจำเป็นต้องลองเพราะของอย่างนี้มันแล้วแต่ความชอบแล้วแต่กลุ่มเป้าหมาย

ถ้ายังจำหน้าตาเว็บของ Google ในช่วงขวบปีแรกๆ ได้ ก็ไม่ใช่เรื่องยากที่เราจะแยกแยะระหว่าง UX กับ UI ว่ามันต่างกันตรงไหน

เพราะฉะนั้นแล้วในเรื่องยาวหลายๆ ตอนที่ผมกำลังจะเขียนนี้ขอให้ทุกท่านมองข้ามเรื่อง UI ไปก่อน มาว่ากันที่ UX (ใครยังไม่เห็นว่าผมจะเขียนเรื่องอะไรไปจนครบ 16 ตอนก็ตามไปอ่านบทความก่อนหน้าครับ)

แล้วอะไรคือ UX ที่ดีที่สุด

ที่ดีที่สุดในที่นี้คือที่สุดของใคร ที่สุดของแจ้ หรือที่สุดของเรา ที่สุดของเขา ที่สุดของเธอ ใช้งานดีกับใช้งานได้มันต่างกันกับใช้งานได้ดีเลยทีเดียว ซึ่งนั่นก็จะไม่มีครั้งที่สองอีกเพราะมันดีทีเดียว อ่ะแฮ่มถุยส์

พูดง่ายๆ แบบตรงๆ คือมันไม่มีอะไร “ดีที่สุด” ให้เราได้เชยชมหรอก เขาบอกว่าอย่าเอาคำว่า “ดีที่สุด”​ มาปิดกั้นโอกาสที่จะดีขึ้นไปอีก จงมองหาของที่เราจะสามารถเข้าไปช่วยทำให้มันดีขึ้น เพราะนั่นคือโอกาสที่เราจะได้เรียนรู้หาประสบการณ์ แต่ถ้าเรามองหาอะไรดีดี เพื่อที่จะได้ทำอะไรได้ ก็อย่าหวังว่าเราจะได้ทำอะไรให้มันดีขึ้น เพราะว่ามันดีอยู่แล้ว

มนุษย์ชอบเป็นเจ้าของอะไรสักอย่าง ต้องครอบครองเอาไว้ มนุษย์วิวัฒนาการมาเพื่อที่จะเป็นใหญ่เหนือสิ่งใดบนโลก สิ่งหนึ่งที่ทำให้คนเรารู้สึกปลอดภัยนั่นคือเมื่อเราสามารถ “ควบคุม” ทุกอย่างเอาไว้ได้ ภาษาง่ายๆ คือ “เอาอยู่” ทำให้เรารู้สึกปลอดภัย ถ้าเมื่อไหร่ก็ตามที่เราพบเจออะไรที่เรารู้สึกว่าควบคุมมันไม่ได้ เราจะไม่อยากเข้าใกล้มันเพราะมันอันตราย

ไม่ใช่ว่าควบคุมไม่ได้แล้วคนเราจะหนี ในขณะเดียวกันมนุษย์ก็ชอบเรียนรู้ที่จะเอาชนะให้ได้อยู่เสมอ การเรียนรู้เพื่อที่จะกุมอำนาจจึงเกิดขึ้น บางที่เราไม่จำเป็นต้องถือปืนเราก็เป็นคนกุมอำนาจได้ ผู้ที่อ่อนแอมักจะใช้อาวุธปืนเป็นเครื่องทุ่นแรงสู้กับคนชูสามนิ้วเสมอ อ้าวเฮ้ย กลับมา กลับมา

สมมุติว่าเราเอารีโมทคอนโทรลทั้งสองแบบด้านบนไปให้คุณป้าของเราที่ต่างจังหวัดเลือก ลองดูว่าป้าของเราจะเลือกรีโมทแบบไหนระหว่าง ซ้ายหรือขวา ในทางกลับกันเพื่อนในออฟฟิศของเราบางคนอาจจะไม่เลือกเหมือนป้าของเรา ทั้งๆ ที่ทั้งสองอย่างมันเป็นรีโมทคอนโทรลเหมือนกัน

ใช่ ความคุ้นเคยเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้แต่ละคนตัดสินใจเลือกหรือไม่เลือก แต่ในความรู้สึกลึกๆ แล้วมันคือความรู้สึกอยากควบคุมอะไรบางอย่าง บางคนก็ใช้ได้ทั้งสองรีโมทนั่นแหละ

สำหรับคุณป้าของผมแล้ว รีโมทที่อยู่ฝั่งซ้ายซึ่งมองดูแล้วมันเรียบง่ายดี อาจจะกลายเป็น Fake Simplicity ของเธอก็ได้ เพราะว่ามันดู “ง่ายเกินไป” บางอย่างอะไรที่มันง่ายเกินไปมันก็ไม่เร้าใจ

ถ้าจะถามว่า อะไรคือ UX ที่ดีที่สุด คำตอบคือ “ไม่มี” ครับ มันอยู่ที่ว่าเรานักออกแบบจะออกแบบของออกมายังไงให้ผู้ใช้รู้สึกสามารถ “ควบคุม” ของชิ้นนั้นๆ ได้นั่นเอง

นั่นคือคำตอบง่ายๆ โง่ๆ ในฉบับ UX Beginer แบบผมซึ่งอาจจะไม่เหมือนกับหลายๆ คน ในอีกหลายๆ ปีข้างหน้า คำตอบนี้อาจจะเปลี่ยนไปเป็นอื่นตามประสบการณ์ที่หมักหมมขึ้นเรื่อยๆ ก็เป็นได้

สำหรับบทความถัดไปผมขอแวะพูดถึงเรื่องทีมที่เราร่วมด้วยช่วยกันทำงานก่อน เพราะเราเชื่อว่าโปรดักที่ดีนั้นย่อมเกิดจากความสนุกสนานของทีมที่ดี ผมเชื่อว่าหลายๆ ท่านคงเจอทีมประเภท ดีไซเนอร์อยากทำอีกอย่าง เมเนเจอร์จะเอาอีกอย่าง CEO ว่ามาอย่าง เดเวลอปเปอร์เทพไปทาง แต่ละวันแม่มปวดหัวฉิบหาย

มีความสุขกับการใช้ชีวิตครับ